Co słychać w ukraińskiej szkole w biurowcu?

Dla przypomnienia: z powodu rosyjskiej agresji na Ukrainę kilka milionów uchodźców musiało opuścić swoją ojczyznę. Ponieważ dla wielu z nich Polska była pierwszym wyborem, potrzebowaliśmy dodatkowych przestrzeni, które mogłyby pomóc im odzyskać poczucie bezpieczeństwa. Dlatego wspólnie z architektami (xy studio), >50 firmami i >200 wolontariuszami stworzyliśmy w biurowcu ukraińską szkołę dla uchodźców o powierzchni 1240 m². Zajęło nam to 2 miesiące (marzec–kwiecień 2022). Zdjęcia i opis całego przedsięwzięcia zamieszczamy na stronie: https://otwieramyszkoly.pl.

SZKOŁA DZISIAJ

W naszej szkole uczy się już ponad 300 dzieci w wieku od 6 do 17 lat. Pracę znalazło tu 31 ukraińskich nauczycielek. Codzienna rutyna i kontakt ze swoim językiem i kulturą dają im wszystkim poczucie bezpieczeństwa „wśród swoich”. Jednocześnie kilka razy w tygodniu odbywają się lekcje polskiego, dzięki którym dzieci łatwiej odnajdują się w środowiskach pozaszkolnych. Widać już, że oswoiły nowe miejsce. Bezbłędnie odczytały zaprojektowane przez xy studio funkcje przestrzeni. Na przerwach biegają, wywijają fikołki, grają w piłkarzyki, a starsze – w ping ponga.

Ołena Zełenska, Pierwsza Dama Ukrainy, podczas wizyty w szkole w październiku 2022 roku powiedziała: – Dziękuję za każde dziecko, które znalazło tutaj bezpieczne miejsce. Lekcje przerywa im tylko wołanie nauczycieli a nie syreny. Mają tutaj przyjaciół, przeżywają pierwsze zauroczenia. Tak wygląda normalne dzieciństwo.

Kiedy zaczynaliśmy projekt, nikt z nas nie miał pewności, czy to się uda. Dwa miesiące później byliśmy szczęśliwi, że zrealizowaliśmy cel. Dzisiaj emocje już opadły, zostało doświadczenie. Z tej perspektywy widzę, że to, co rok temu robiliśmy intuicyjnie, naprawdę miało sens.

Satysfakcji oraz wdzięczności do wszystkich osób i firm, które były wtedy z nami, towarzyszą też mniej pozytywne refleksje:

Wojna trwa…

W trakcie budowy miałyśmy z Dorotą Sibińską (architektka, współzałożycielka xy studio) pomysł, żeby przekazać zdobyte przez nas wyposażenie do pierwszej odbudowywanej szkoły w Ukrainie – jak tylko „to” się skończy. Niestety, to jeszcze nie dziś.

Gdzie są te dzieci?

Według ekspertów z Ośrodka Badań nad Migracjami, Fundacji im. Stefana Batorego, Amnesty International Polska… zgubiliśmy dużą część ukraińskich dzieci przebywających w Polsce. Według szacunków nawet 150 000 – 200 000 z nich jest poza systemem edukacji! Nikt nie wie, co się z nimi dzieje. Część być może korzysta ze zdalnej edukacji ukraińskiej – to wariant optymistyczny, ale i tak oznacza, że żyją jak w covidowym lockdownie: bez socjalizacji z rówieśnikami, bez integracji z nowym otoczeniem. Są niewidoczne – tym bardziej powinniśmy się nimi zainteresować i zrozumieć sytuację. Dlaczego nie ma ich w szkołach? Być może ministerialna zgoda na stacjonarną naukę w systemie ukraińskim (póki wojna trwa) pomogłaby je odzyskać i zaktywizować?

W lutym 2022 wszyscy byliśmy zaskoczeni. Rok później można już wyciągać wnioski, a na ich podstawie wdrażać przemyślane i aktualne rozwiązania systemowe. Tych niestety brakuje.

Wszystkie dzieci nasze są…

Niezależnie od wojny Polska będzie coraz bardziej wielokulturowa, a w naszych szkołach będzie coraz więcej dzieci różnych narodowości. Czy jesteśmy przygotowani na zmiany? Na podstawie ostatnich miesięcy można powiedzieć, że jedyną strategią rządu jest asymilacja zamiast integracji. Niestety takie nieelastyczne myślenie nie rozwiązuje żadnego ze współczesnych wyzwań. Potrzebne są przede wszystkim: umiejętność trafnej diagnozy faktycznych problemów (takich jak m.in. nieodpowiednie warunki lokalowe i kadrowe w polskich szkołach) oraz sprawna współpraca i komunikacja (m.in. w celu pozyskania partnerów i funduszy na realizację). Tylko w taki sposób możemy wymyślić i wdrożyć skuteczne systemowe rozwiązania (np. modernizację szkolnych budynków pod kątem nowych potrzeb).

Magda Garncarek, socjolożka, inicjatorka akcji Otwieramy szkoły, w ramach której w warszawskim biurowcu powstała ukraińska szkoła. Celem kolejnej edycji będzie poprawa jakości przestrzeni edukacyjnych w polskich szkołach.

Raporty nt. edukacji dzieci uchodźczych:
– Jaka powinna być polityka edukacyjna wobec uchodźców z Ukrainy (batory.org.pl)
– Uczniowie i uczennice z Ukrainy w polskich szkołach (amnesty.org)

Autorzy zdjęć: Monika Redzisz, Marcin Czaja, serwis prasowy Ambasady Ukrainy w Polsce